W niniejszym artykule pragnę podkreślić ważność więzi w pierwszych trzech lat życia dziecka dla jego późniejszego rozwoju i funkcjonowania. W tym okresie niezwykle istotna jest więź pomiędzy dzieckiem, a opiekunem, którym najczęściej jest matka.
Jakość tej więzi kreuje późniejszą osobowość i zachowania dziecka, a także ma znaczenie dla kształtowania się relacji interpersonalnych.
John Bowlby, twórca teorii przywiązania uważał, że potrzeba więzi z opiekunem ma podstawy biologiczne. Powstaje ona w pierwszym roku życia dziecka, natomiast utrwala się jeszcze przez następne dwa lata. W tym czasie na bazie doświadczeń z opiekunem, u dziecka tworzy się wewnętrzny model operacyjny (WMO), który zawiera schematy: samego siebie, innych i świata. Schematy te dotyczą m. in. przekonań na swój temat, ludzi i świata oraz oczekiwań wobec innych.
Alexandra Cook uważa, że ta wczesna relacja przywiązania jest punktem wyjścia dla rozwoju dziecka i formułowania wielu kompetencji w tym zdolności samoregulacji, wczesnego uświadomienia sobie własnego działania i wczesnych zdolności dla odbierania i wyrażania się w procesie komunikacji. Istotnym czynnikiem w kształtowaniu się stylu przywiązania jest reprezentacja dziecka w umyśle jego matki, czyli wewnętrzny obraz jej dziecka. To jak matka postrzega swoje dziecko i jak o nim myśli ma bezpośredni wpływ na jej zachowanie wobec niego.
Na podstawie wieloletnich badań Mary Ainsworth wyodrębniła trzy style przywiązania: styl bezpieczny i dwa style pozabezpieczne: styl lękowo – ambiwalentny i styl unikający. W badaniach uwzględniła, jakość relacji, wrażliwość i dostępność matki w sytuacji komunikowania potrzeb przez dziecko.
Styl bezpieczny: wyróżnia się zaufaniem dziecka do obiektu przywiązania (rodzica), który jest dostępny i przejawia wrażliwość na odczuwany przez dziecko dyskomfort. Doświadczając bezpiecznej więzi z opiekunem niemowlęta są zdolne do zinternalizowania strategii regulacji emocji, które są im oferowane, uczą się komunikować i interpretować niewerbalne sygnały. Nabyte w toku rozwoju umiejętności są bardzo pomocne w przypadku doświadczania stresu gdyż pomagają małemu dziecku przepracować przytłaczające doświadczenie.
Styl lękowo – ambiwalentny: formułuje się w trakcie doświadczania niepewności odnośnie dostępności obiektu przywiązania, a także między stanem akceptacji i odrzucenia. Występuje nadmierna czujność, niski poziom poczucia bezpieczeństwa oraz silny lęk przed rozstaniem, nawet, jeśli matka jest obok. Styl ten wiąże się z przeżywaniem przez dziecko wielu negatywnych emocji.
Styl unikający: kształtuje się w momencie doświadczania niedostępności obiektu przywiązania w sytuacjach zagrożenia, ujawniania potrzeb oraz w przypadku braku wrażliwości na sygnalizowane potrzeby. Efektem takiej relacji może być unikanie bliskiego kontaktu z obiektem przywiązania w celu ochrony przed zranieniem. Zauważalna jest rezygnacja z walki o obiekt przywiązania, a rozłąka nie musi wywoływać negatywnych uczuć. Styl ten wiąże się z przewidywaniem odrzucenia. Dzieci, których rodzice ciągle odsuwają się i odrzucają je, uczą się ignorować i nie ufać własnym uczuciom, a nawet własnemu ciału. Unikają relacji przywiązania nie tylko z opiekunem, ale także z rówieśnikami i innymi dorosłymi.
Mary Main i Judith Solomon na podstawie własnych badań (1986) dodały do wyżej opisanych stylów jeszcze jeden styl zwany zdezorganizowanym. Dzieci przejawiające ten styl nie posiadają żadnej strategii radzenia sobie ze stresem w czasie rozłąki z opiekunem. W ich sposobie bycia nie można dopatrzyć się celu działania, często jest on sprzeczny z ich intencjami. Można też zaobserwować zachowania, które bezpośrednio lub pośrednio świadczą o doświadczanym przez dziecko lęku. Bardzo często to rodzic poprzez własną agresję, bezbronność i lęk staje się źródłem przerażenia u dziecka. Przywiązanie to wywołuje u dziecka nieprzewidywalne reakcje w stosunku do rodzica (przywiera do niego, odrzuca go lub jest agresywne). Taki styl przywiązania może skutkować dysfunkcjami w regulowaniu emocji, radzeniu sobie ze stresem, odczuwaniu empatii a także nieumiejętnością w rozwiązywania problemów w związkach oraz psychopatologią.
Badacze zajmujący się traumą rozwojową - Judith Herman, Bruce Pery i Bessel van der Kolk oraz Mary Main twierdzą, że zdezorganizowane przywiązanie prowadzi do symptomów PTSD (zespołu stresu pourazowego), jak również zaburzeń osobowości bordeline i aspołecznej. Należy podkreślić, że do czynników ryzyka powstania stylu zdezorganizowanego zalicza się między innymi: depresję, chorobę afektywno-dwubiegunową oraz nadużywanie alkoholu przez opiekunów.
Osoby z pozabezpiecznym stylem więzi, jako dorośli często nie radzą sobie z własnymi emocjami, miewają trudności w wychowaniu własnych dzieci, poszukują pomocy u terapeuty. Dla poprawy funkcjonowania niezwykle ważne jest odniesienie się do własnego wewnętrznego modelu operacyjnego i podjęcie próby zmiany schematów np. ze świat jest niebezpieczny, na świat jest bezpieczny; ludzie są źli, nie można im ufać na ludzie są dobrzy, można im ufać oraz z jestem beznadziejna(y) na jestem wartościowa(y).
Do ukształtowania się pozabezpieczanego stylu więzi prowadzi również nadopiekuńczość rodzica. Dziecko, które często słyszy: uważaj, bo się przewrócisz; nie spadnij; daj ja to zrobię; nie dotykaj tego posiada ograniczoną możliwość do budowania własnej sprawczości. Brak jej będzie skutkował w przyszłości np. niskim poczuciem własnej wartości, negatywnymi przekonaniami o sobie, niepewnością. Lęk w rodzicu, głównie w matce o swoje potomstwo utrwala się w dziecku. Wiele matek jest nieświadomych swojej nadopiekuńczości. Pojawia się ona najczęściej u tych, które doświadczyły w przeszłości traumy np.; śmierci bliskiej osoby bądź były ofiarami gwałtu. Matki te nadmiernie chcą chronić swoje dzieci.
www.mentesana.pl korzysta z zewnętrznych technologii śledzących: Google Analytics i Facebook Pixel. Informacje na temat ich Polityk Prywatności można znaleźć na wymienionych stronach internetowych.
